Alışveriş bağımlılığı kişinin alışveriş yaptığında rahatlaması, bundan mutluluk duyması ve bu sayede kendini diğer insanlardan daha üstün görmesidir. Tıpta ‘’onyomani’’ olarak isimlendirilir. İnsanlar alışverişi genellikle kendilerini iyi hissetmek için yaparlar fakat bağımlılıkta bu durum daha farklıdır. Çünkü, bu artık bir davranış biçimi haline gelmiştir. Kişi, bir şey satın aldıktan sonra bir rahatlama ve mutluluk duyar. Çok kısa bir süre sonra ise bu davranışından dolayı pişmanlık yaşar. Onyomani’de genellikle ihtiyaç dışında ve kontrolsüz bir biçimde alışveriş yapma isteği olmaktadır. Hastalık, yoğun bir şekilde para harcama düşüncesi ile kendini gösterir.
Alışveriş platformlarının internet ortamına taşınmasıyla birlikte harcama yapmak artık çok daha kolay bir hale geldi. Onyomani’nin ortaya çıkışını kolaylaştıran etkenlerden biri de alışverişin kolay ulaşılabilir bir noktada olmasıdır. Alışveriş yapmak aynı zamanda bir arzu nesnesi gibi de görülmektedir. Bunun sebebi ise televizyonda, internette karşımıza çıkan reklamlar bize tam olarak bu mesajı vermesidir. Reklamlar sürekli, mutluluğun alışveriş yapmaktan geçtiği fikrini empoze eder. Bir çoğumuz bu davranışı aslında farkında olmadan yaparız. Eskimeyen telefonun yerine son model çıkan bir telefon almak, üzerinde etiketi duran kıyafetlerin yüzüne bakmadan yenilerini almaya niyetlenmek gibi daha birçok örnek sıralanabilir.
Depresyon, onyomani’nin ortaya çıkmasında etkili bir faktör olabilmektedir. Kişi,yaşadığı mutsuzluktan kurtulmak için alışveriş yaparak o mutsuzluğu gidermeye çalışır. Tıpkı alkol ve sigarada olduğu gibi beyin ödül alma mekanizmasını devreye sokarak kendine sahte bir mutluluk hissi yaratır. Üstelik yapılan araştırmalar da bunu destekler niteliktedir. Yapılan araştırmalara göre depresyon ile kompulsif satın alma arasında önemli bir bağlantı görülmüştür.
Bu Yazımızda Neler Var:
Alışveriş Bağımlılığı Nedenleri
Alışveriş bağımlılığı nedenleri kişiden kişiye göre farklılıklar gösterebilir. Duygusal boşluğu bastırmak isteme, değersizlik duygusunu bastırmak isteme, olumsuz duyguları rahatlatmak isteme, diğerleriyle rekabet hissi, indirimleri kaçırma korkusu gibi nedenler alışveriş bağımlılığı oluşumuna zemin hazırlamaktadır. Bipolar bozukluk, depresyon, dürtü bozuklukları ve kişilik bozuklukları gibi diğer psikolojik rahatsızlıklar da onyomaniye sebep olabilmektedir. Kişi, ihtiyaç hali olmadan devamlı bir şeyler satın alarak, bütçesini zorlayan harcamalar yapmaya başlar. Ne yazık ki bu durum gittikçe kontrol edilemez bir hale gelir.
Onyomani sonucunda kişi ailesiyle ve sosyal çevresiyle problemler yaşamaya başlar. Maddi sıkıntılar nedeniyle eşler arasında sonu boşanmalara giden geçimsizlikler yaşanabilir. Yakın çevreden borç alıp geri ödeyememe durumunda sıkıntı ve utanç hali kişiyi daha da çıkmaza sürükleyebilir. Çaresizlik hissi artar. Konsantrasyon bozuklukları ortaya çıkabilir. Alışveriş bağımlılığı sonucunda, zaman içerisinde bu gibi durumlar görülebilmektedir.
Bağımlılık Nasıl Tedavi Edilir
Öncelikle bağımlılığın gelişmesini önleyebilecek birkaç ufak tavsiyeden bahsedelim. Alışverişe çıkmadan önce ihtiyaç listesi belirlemek alınacaklar konusunda sınır çizmeye yardımcı olur. Mutsuzluk, yorgunluk, açlık, uykusuzluk gibi olumsuz duygular içerisindeyken alışverişe çıkmamak gerekir. Telefona gelen kampanyaları okumamak alışveriş fikrini uzaklaştırır. Can sıkıntısı yaşandığında ve tek çözüm bu gibi gözüktüğünde, kişinin kendisine farklı hobiler edinmesi iyi olacaktır. Kredi kartı yerine nakit ödemeyi tercih etmek de işe yarayabilecek tavsiyeler arasında yer alır. Tüm bu önlemlere rağmen kişi kendine engel olamıyorsa uzman bir kişiden yardım alması gerekir.
Onyomani tedavisinde en önemli nokta kişinin farkındalığıdır. Tedavinin ilk basamağında kişinin farkındalığını arttırmak hedeflenir. Daha sonra ise kişiyi alışverişe iten, hatta çoğu zaman kişinin kendisinin de farkında olmadığı nedenler saptanır. Bu durumda sadece alışveriş davranışına odaklanmak yerine davranışı tekrarlamaya iten sebeplerin derinliğine inilmesi gerekir. Tedavi de bu sebeplerin etrafında şekillendirilmiş olur. Alışveriş bağımlılığı tedavisinde bunun yanı sıra grup terapileri, bireysel psikoterapiler, gerekirse farmakoterapi de kullanılmaktadır.
