İran filmleri denince akla dram ve sarı filmli ekranlar gelmektedir. İran sineması siyasi ve dini yönetimler sebebiyle yıllarca evirilmiştir. Başlangıçta cumhuriyetçi yönetim sinemayı desteklerken yıllar sonra sansür uygulanmıştır. Dönemin yönetmenleri yurt dışına kaçarak sinemayı ayakta tutmak için devam ettirmeye çalışmışlardır.
Fars Edebiyatı’nın etkisiyle işlenen konular, derinliği olan ve küçük noktalarda önemseyerek mesajlar vermektedir. İçerik olarak günlük yaşantıdaki normal bir insanların hikayesini işlenmektedir. Filmler hayatın içinde oldu için kesit gibi bir yerden başlayıp bir yerde problem çözülünce normal seyirde biter. Çoğunlukla filmler sonu düşünülenden farklı bitmektedir. Tabi izleyiciler filmler için kesin bir son bekledikleri için bazen filmlerin bittiğini kabul etmez devam edeceğini bekler.
Bu Yazımızda Neler Var:
1.Oscar Ödüllü İran Filmleri
İran filmleri yalnızca kendi ülkesinde değil uluslararası platformlarda kendi adında söz ettirmektedir. İstenilen başarıya ve tanınırlığa hala ulaşamamıştır. İran filmleri imdb bakıldığında takip eden ve beğenene küçümsenmeyecek kitleleri olduğu görülecektir.
1900’lerin başında sinemayla tanışmışlardır günümüz sinema tarzının temelleri ise 70’li yıllarda atılmıştır. İran sinemasında sansür ve baskı sebebi ile filmlerde çekim yapılan yerler kullanılan malzeme oyuncular sıkıntılı ve zor şartlarda çekim yapılmaktadır. Bu sebeple dünyanın en düşük bütçeli filmlerine sahiptir. İlk başlarda İran filmlerinde kadınların oynamasına izin verilmemiştir. Sonrasında ise kadınlar belirli kurallar doğrultusunda filmlerde oynaması için müsaade verilmiştir.
Sinema İranlılar için seslerini duyurma ve kendilerini tanıtma aracı olarak kullanılmaktadır. İran filmleri konu olarak ahlaki yönler, edebiyat eserlerin uyarlaması, dini hikayeler işlemektedir. Ayrıca komşuları olan Afganistan’ın iç savaşında ve mülteci konularından da etkilenmiştir. İran’ın resmi dili olan Farsça herkes tarafından şiir dili olarak bilinir. Filmlerde Farsça kelimeler ve cümle inceliği sanki bir masal dünyasında gezintiye çıkmış hissi oluşturmaktadır.
Mecid Mecidi, Asgar Ferhadi ve Abbas Kiyarüstemi İran ve uluslarası platformlarda hatırı sayılır. Önemli yönetmenlerdir.
Oscar ödüllü alan ve aday gösterilen İran filmleri en iyi listesi:
- Cennetin Çocukları (1999) aday gösterildi.
- Bir Ayrılık (2012) Yabancı dilde En iyi film dalında Oscar ödülü kazanmıştır.
- Küp Şeker (2013) adaylıktan geri çekildi.
- Satıcı (2017) Oscar ödülü kazandı.
2.Kült İran Filmleri
İran filmleri işlenenle konular çarpıcı ve yalın bir dillen anlatılmaktadır. İran sineması eğlenmek ve vakit geçirmekten öte insanı düşündüren, insani yönleri güçlendirmeye yönelik konular işlemektedir. Konular yalın, naif ve samimi bir dille işlenmiştir. Bir defa izlenilen İran filminden sonra muhakkak ardı arkası kesilmeyen İran film izle dürtüsü insanı kolay kolay bırakmamaktadır.
Kült İran filmleri Listesi
2a.Kaplumbağalarda Uçar
Berlin Film Festivalinde ödül kazanmıştır. En İyi Film olarak 52. San Sebastian Film Festivali’nde Senaryo ve film dalında Jüri ödülü almıştır. Irak’ta yaşanan savaş dönemini konu almıştır.
2b. Kirazın Tadı
Abbas Kiarostami yönetmenliğini yapmış olduğu bir filmdir. İran Filmleri içerisinde minimal ve yalın olduğu kadar konular çarpıcı işlenmiştir. Ölüme ikna edecek birini arayan adamın hikayesidir.
2c. Serçelerin Şarkısı
Mecid Mecidi’in yönetmenliğini üstlendiği filmdir. Kerimin devekuşu firmasında çalışmasıyla başlamaktadır. Aile ve hayallerin değerini anlatan etkileyici bir hikayesi var.
2d.Baran
Mecid Mecidi’nin yönettiği naif bir aşk hikayesini beyaz sahneye aktarmıştır. Azeri Latif’in Afganistanlı Rahmet aşkını anlatmaktadır.
2e. Kara Tahta
Öğretmenlerin savaş sonrası ders vermek için sırtlarına yazı tahtasını yükleyerek seyyar sınıflar kurmaktadırlar.
2f. Cennetin Rengi
Görme engelli bir çocuğun hikayesi anlatılmaktadır. Görme engeli okulunda yatılı kalmaktadır. Yaz tatilini ninesini ve yeni arkadaşlarının yanında geçirir.
2g. Ell Hakkında
İran Filmleri hatırı sayılır yönetmeni Asghar Farhadi çekmiş olduğu filmdir. Altın Ayı ödülünü almıştır. Piknikte Ell kaybolmasıyla başlamaktadır. Filmde kaybolması ile beraber saklanan sırlar bir bir ortaya çıkmaktadır.
2h. Söğüt Ağacı
Çocukluğundan beri görme engelli olan akademisyenin ameliyat olarak tekrar görmeye başlaması ve hayatının düzenin değişmesini konu almaktadır.
2k.Rüzgâr Bizi Sürükleyecek
Yönetmen Abbas Kiyarüstemi Venedik’te düzenlenen yarışmada Jüri ödülü kazanmıştır. İranlı ünlü bir şairin şiirinden ismini almıştır. Araştırma için gelen mühendislerin geldikleri köyde yaşadıkları olayları konu almaktadır.
2l.Beyaz Balon
Akvaryumu için balık almaya çıkan Razieh hikayesi. Film de yine toplum ve insanlık ilgili noktalara değinmiştir. Uluslararası festival de aday gösterilen İran filmleri birisidir.
2m.Kandahar
Savaş dönemi Afganistan kız kardeşini bırakarak kaçmak durumunda kalmıştır. Kayıp kız kardeşi ilgili tuhaf bir mektup alan kadın yolculuğunu anlatmaktadır.
2n.Yakın Plan
Yolculuk sırasında zengin bir kadına kendini yönetmen olarak tanıtan adamın anlatmaktadır. Ve bu yalanın eninde sonunda ortaya çıkacaktır.
2o. Ofsayt
Maç izlemek için kılık değiştiren bir grup genç kızların başından geçen traje komik olayları anlatmaktadır.
2ö. Persepolis
İran tarihine içinde yaşayan insanların gözüyle bakan bir animasyon filmdir.
2p. Sarhoş Atlar Zamanı
Soğuk havada göç etmek durumunda kalan ailenin hayvanları harekete geçirmek ve üşümelerini önlemek için alkol vermektedirler. Altın Kamera ödülüne hak kazanmıştır.
3.Kategorilerine Göre İran Filmleri
İran filmleri komedi, aşk, savaş ve din kategorileri bakımından işlenilen konular ve içeriklerine yakından mercekle bakalım.
3.1.İran Filmleri Komedi
İran filmleri dram harici komedi filmleri ile ülkede büyük rağbet görmektedir. Hatta son yıllarda en iyi film ödülleri komedi dalına gitmektedir. İran sineması ağlattığı kadarda gülme krizlerine koyma konusunda güzel yapıtlar vermektedirler. İran Filmleri Komedi listesi:
3. 1a.Son Bekar
Müzmin bekar Veli 43 defa kız istemesine gittiği halde her seferinde eli boş döner. Hatta bu konuyu akademik olarak araştırmaya bile karar verilir.
3. 1b. Kertenkele
Hırsızlık bir hastalık gibi bulaşan Rıza’nın mola kılığına girerek hapishaneden kaçar. Ve olaylar umulmadık yerlere kadar gider.
3. 1c. Erkeklere Giriş Yasak
Bekar okul müdiresinin erkeklere karşı sert tutumunu komik şekilde konu almıştır.
3. 1d.Yedinci Günün Sabahı
İran filmleri komedi türünde bir örnektir. Hapishaneden çıkan Sinan’ının öyküsüdür. Sinan’ının yedi günlük arınmasını anlatır.
3.1e. Cennet
Sosyal medyada paylaştığı resimleri ile Almanya’daki takipçisi tarafından davet edilen ilim talebesinin hocası ile yaşadıkları olaylar anlatılmaktadır.
3.2.İran Filmleri Aşk
İran filmleri aşk konu olarak naif, insanın ruhuna dokunan ve insani perspektifle islenmiştir. İnsanın kendine ve yaşanmışlığına ayna tutmaktadır. Yakın coğrafyalarda olmasının etkisi de olabilir. Aynı duyguları ve aynı derinliği hissettirmektedir. Edebiyat bakımdan yatkınlığı ve alışveriş yüksek olan ülkedir. Aşk evrensel duygudur. Fakat günümüz şartlarda farklı duygularla karıştırılsa da İran sineması sayesinde yeniden hatırlatılmaktadır. İran aşk filmleri listesi:
2. 2a. Altın ve Bakır
Medrese talebesi olan Rıza karısı hastalandığı için ek iş ve ev işleriyle de ilgilenmek durumunda kalır. Büyük sabır imtihanı yaşayan Rıza ve ailesinin yaşadığı olaylar anlatılmaktadır.
2. 2b. Ekmek ve Çiçek
Aşk ve merhameti konu almaktadır. İran filmleri kesin bir sonla bitmemesinin tersine bu filmde olay örgüsü çözüldüğü nokta son sahnedir.
2. 2c. Birkaç Metre Küp Şeker
Afganistanlı Mülteci kız ile İranlı gencin aşkını anlatan bir filmdir.
2. 2d.Davul Dengi Dengine
Evlilik üzerine komik ve bir o kadar etkileyici filmdir. Evliliğin kaderle ilgili olduğun ve herkesin bir yarısı olduğunu anlatmaktadır.
2. 2e.Heiran
Savaştan kaçan delikanlı ile liseli Mahi’nin aşklarını anlatmaktadır.
2. 2h. Elma ve Selma
İran filmleri ayetleri işlemektedir. Zümer Suresi 13. Ayetinden yola çıkarak çekilmiştir. Sadık ilahiyat öğrencisindir. Yemiş olduğu elmanın helalliğini almak için yaşadığı olaylar anlatılmaktadır.
3.3.İran Savaş Filmleri
İran filmleri olay örgüsü farklı konular işlense de yıllardır hem iç hem de dış savaş içinde oldukları için savaş ile yaşamayı zorla öğretilmişlerdir. Bulundukları Ortadoğu coğrafyası Afganistan, Irak, Lübnan yaşamış oldukları savaşlar ve mülteci konuları işlenmektedir. Diğer listede bahsedilen birçok filmde savaş konusu yer almaktadır. Eksik olan filmleri liste olarak eklenmek emiştir. İran filmleri Türkçe dublaj ya da alt yazılı olarak televizyonlarda bloglar da yayınlanmaktadır.
3. 3a. Gülçehre
Savaş dönemi halkın yüzün güldürmek ve bir nebzede olsa uzak olması için Afganistan’da Eşref Han mücadelesini anlatmaktadır. İran filmleri arasında en etkileyicisidir.
3. 3b. Annemin Ülkesinin Şarkıları
İranlı Kürt sanatçı Mirza yıllar önce ayrıldığı eşinden mektup gelmiştir. Mektupta Mirza’nın yanına gelmesini ister. Hanera yanına gitmek için yola çıkanlar Mirza yolda yaşadıkları olaylar anlatılmaktadır.
3. 3d. Korkunun Gölgesi
İran-Irak filmleri birisi olan savaşını işlemiştir.Savaş zamanı evlerini terk etmeyen anne ve kızın hikayesidir. Herkes göç ettiği halde göç etmezler. Hatta kendilerini rahatsız eden hayalet yaşamaya çalışırlar.
3.4.İran Filmleri Dini
İran filmleri yönetim ve darbeler beraberinde içerik olaraktan farklılıklar görülmüştür. İran filmleri başta Kerbela olayını içeren filmler konu almıştır. Devamında ayetler ve kader konusu içeren filmler çekilmiştir. Uluslararası platformlarda peygamberlerin hayatını anlatan filmlerde ve dizilerde zamanla yerini almıştır. İran filmleri dini film listesi:
3.4a. Bab’Aziz
Bir sufinin yol hayatını tasavvufi destekleyecek şekilde anlatılmaktadır. İçinde hayat ve ölüm arasındaki hayatın bir yolculuk olduğu hissi oluşturmaktadır.
3. 4b. Rüsvai
İslam’ın mistik yönleri baskın olmaktadır. İnancın yaşarken bile sahte ve eksik işlenmesi konu almıştır.
3. 4c. Yağmur Renginde
Ailesinde miras kalan arsayı şehre yerleşme planı olan İlahiyat öğrencisinin tekrar arsayı geri alması ve gelişen olayları anlatmaktadır. Konu içinde insana birçok ders verecek konular işlenmektedir.
3. 4d. Melekler Hep Birlikte İner
Üçüz bebekleri olan İlahiyat öğrencisinin geçim sıkıntısı anlatmaktadır. Aile içindeki sıkıntıları birlikte destek olarak aşacağını mesajını vermektedir.
4. İran Dizileri
İran Filmleri kadar dizilerinde aynı kalitedir. Yasaklar ülkesi olarak tanınan İran sanat ve sinema alanında kendini geliştirmeyi önem vermektedir. Toplumun düzenin ve kendi ülkeleri yansıtmak için en iyi aracın televizyon ve sinema olduğunun farkındalar. Dizi olarak tarih, dram ve aile içerikli bulunmaktadır. İran filmleri- youtube kanallarında dizilerde yayınlanmaktadır.
4a. Hz. Yusuf
Hz. Yusuf’un hayat hikayesinin anlatıldığı 3 sezonluk bir dizidir. Dizi İslami coğrafyalarda birden fazla dile çevrilmiş ve en iyi yabancı dizi kategorisinde arasında yerini almıştır.
4b. Hz. Meryem
Kuran ve İslami gelenekler uygun bir şekilde yayınlanmıştır. Hz. Meryem’in hayat hikayesi anlatılmıştır. 11 bölümden oluşmaktadır.
4c. Ashab-ı Kehf
Yedi uyuyanların hikayesini anlatıldığı 14 bölümlük bir dizidir.
4d. Şehrezat
İran filmleri kalitesinde çekilmiştir. Şehrazat hikayesinde esinlenerek modern bir hikâyeyi anlatmaktadır. 1950’lerde Tahran’da yaşayan Şehrazat ve Ferhat adlı iki genç nişanlıdır. Ferhat talihsiz olaylar yüzünden hapiste atılır ve idam cezası verilir. Şehrazat Ferhat’ı ipten alması için Mafya babası olan Büyük Bey’in damadı ile evlenmesini ister. Ve olaylar böyle başlar.
