Yakıt enjeksiyon sistemi, araçların mekanik kısmında yer alan temel sistemlerdendir. Uzun yıllardan beri araçların motorlarında karbüratör, yakıt karışımı ve motor havayı katmada tercih edilmiş bir teknolojiydi. Ancak dünya çapında değişen anlayışlar ve getirilen katı emisyon sınırlarıyla artık daha karmaşık yapılı yakıt enjeksiyon sistemi devreye girmiştir. Peki araçların mekanik kısmını oluşturan bu önemli yapı nedir?
Bu Yazımızda Neler Var:
1 – Yakıt Enjeksiyon Sistemi Nedir?
Yakıt enjeksiyon sistemi herkes tarafından muhakkak duyulmuş bir ifadedir. Yakıt enjeksiyonu sistemi veya yakıt püskürtme sistemi içten yanmalı motorlarda kullanılan yakıtın silindire ulaşmasını anlatmaktadır. Modern yapılarda ve uygulamalarda yakıt enjeksiyonu motor yönetim sisteminde birçok göreve sahiptir.
Benzinli motorlarda ise karbüratör, yakıt enjeksiyon sisteminin geliştirilmesinde önce kullanılmaktaydı ve en önemli bileşenlerdendi. Daha modern olan içten yanmalı motorlardaysa bu sistem kullanılmamaktadır.
2 – Karbüratör ve Yakıt Enjeksiyonu Sisteminin Farkı Nedir?
Karbüratör ve enjeksiyonun farkları da bu süreçte sıkça merak edilmektedir. Kısaca yakıt enjeksiyon sistemi ve karbüratör arasındaki ayrım, enjeksiyon sisteminde yakıtı güç kullanarak küçük deliklerden pompalamak ve hava içinde atomlaştırmasını sağlamak noktasındadır.
Karbüratör, motorun emme zamanının oluşturmuş olduğu vakumu doldurmak amacıyla hareket eden havaya yakıt püskürtmektedir. Karbüratör içerisinde yer alan havayı ve araç yakıtını karıştırırken ve bu karışımı motora besler. Yakıt enjeksiyonuysa araç yakıtını doğrudan motora püskürtür.
3- Yakıt Enjeksiyon Sisteminin Parçaları Nelerdir?
İçten yanmalı, su soğutmalı, dizel veya benzinli araçlarda bile parça değişikliği gösteren enjeksiyon sisteminde karter tapası, hortumlar gibi parçalar da farklılık göstermektedir. Durum böyle olunca hangisi yakıt enjeksiyon sisteminin parçasıdır soruları da sorulmaktadır. Sorunun cevabı değişkenlik gösterse de benzinli araçlar ve dizel araçların yakıt sistemi parçaları kısaca şu şekildedir:
| BENZİNLİ MOTORLARIN YAKIT SİSTEMİ | DİZEL MOTORLARIN YAKIT SİSTEMİ |
| Yakıt Göstergesi | Yakıt Göstergesi |
| Yakıt Deposu | Yakıt Deposu |
| Yakıt Borusu ve Hortumları | Yakıt Pompası veya Besleme Pompası |
| Yakıt Enjeksiyon Pompası veya diğer adıyla Yakıt Otomatiği | Yakıt Filtresi |
| Yakıt Filtresi | Yakıt Enjeksiyon Pompası |
| Hava Filtresi | Boru ve Rekorlar |
| Karbüratör
– Rölanti Devresi – Jikle Devresi – Kapış Devresi |
Enjektörler |
| Emme Manifoldu | Hava Filtresi |
| Egzoz Manifoldu | Kızdırma veya Isıtma Bujileri |
Yakıt Enjeksiyon Sistemi Parçaları Nedir?
Benzinli motorlarda yakıt enjeksiyon sistemi parçaları, ince detaylarla ele alınmaktadır. Motorun tüm kısmını oluşturan bu parçalar, aracın tümünü etkilemektedir. Bu doğrultuda yakıt enjeksiyon sistemi parçalarının işlevleri kapsamlı şekilde bilinmelidir.
1 – Yakıt Göstergesi
Yakıt göstergesi, yakıt enjeksiyon sistemi parçaları içerisinde depodaki yakıt miktarını belirtmektedir. Araç içerisinde gösterge panelinde yer alan bu alan, yakıt azaldığında kırmızı ışıkla uyarı vermektedir. Belirli ölçeklerle ayrılmış olan yakıt göstergesi sıklıkla kontrol edilmelidir.
2 – Yakıt Deposu
Motor için gerekli olan yakıta depoluk etmektedir. İçerisinde şamandıra sistemi yer almaktadır. Katalitik konvantör bulunan arabalarda ise kurşunsuz benzin kullanılmaktadır. Kısacası yakıt deposu, araba için gerekli olan yakıtın depolandığı yerdir.
3 – Yakıt Borusu ve Hortumları
Yakıt borusu ve hortumları ise yakıt enjeksiyon sistemi içerisinde, yakıtın depodan karbüratöre iletilmesinde görev almaktadır. Fazla yakıt ise bir dönüş yakıt hortumuyla depoya geri gelir. Bu yakıt hortumları, aracın alt takımı boyunca depodan motora kazar uzanır.
4 – Yakıt Otomatiği
Yakıt otomatiği, karbüratörlü arabalarda depodaki benzini alıp karbüratöre gönderen parçaya denilmektedir. Bu otomatik klasik arabalarda, klasik araç motorlarında, klasik ateşleme sistemi olan araçlarda ve karbüratörlü yakıt sistemi bulunan arabalarda kullanılmıştır.
5 – Yakıt Filtresi
Yakıt filtreleri aracın içerisinde bulunan yakıt sistemi ve motorlar için tehlikeli olan partiküllerin yakıttan ayrıştırılarak güzelce temizlenmesini sağlamaktadır. Bundan dolayı da yakıt filtresi araçlar için vazgeçilemez ve ayrılamaz parçalardan olmaktadır. Yakıt sistemine girmeden önce tozu, kalıntıyı ve kiri toplayan yakıt filtresi sıklıkla kontrol edilmelidir.
6 – Hava Filtresi
Hava filtresi ise toz kütlelerini tutarak motor içine yanmada gerekli olan temiz havayı vermektedir. Motoru aşınmaya karşı koruyan hava filtresi, içten yanmalı her motorun temel çalışma faktörlerindendir.
7 – Karbüratör
Karbüratör yakıt enjeksiyon sistemi içerisinde benzinli motorlar için benzin hava karışımıyla silindirlere göndererek yakıtın yanmasını sağlayan parçadır. Pistonlardan emilen hava, karbüratöre geçer. Ardından gerekli miktardaki benzini de beraberinde getirerek, buharlaştırır.
8 – Emme Manifoldu
Emme manifoldu ise araca hava filtresinden alınan havanın geçtiği, farklı silindirlere ihtiyaç ölçüsünde dağıtıldığı motorun temel parçalarındandır. Emme manifoldunun asıl görevi havayı her bir silindire eşit şekilde dağıtılmasıdır.
9 – Egzoz Manifoldu
Egzoz manifoldu, motorda bulunan yanmış gazların dışarı atılmasını sağlayan parçadır. Silindir içerisinde bulunan gaz çıkış manifoldu şeklinde de tanımlanabilmektedir.
4 – Yakıt Enjeksiyon Sistemi Çeşitleri Nelerdir?
Otomobillerde yakıt enjeksiyon sistemi çeşitleri ve isimleri markalara göre farklılık göstermektedir. Otomobil markalarında enjeksiyon sistemi isimleri farklılaşsa bile birçoğu aynı sistemi ifade etmektedir.
Bir diğer adı yakıt besleme sistemi olan enjeksiyon sisteminde, gelişen teknoloji bu sisteme değişiklik de yaşatmaktadır. İsimleri ve tanımlarıyla yakıt enjeksiyon sistemi çeşitleri şöyledir:
- Single Point Injection (SPI): Yakıtın emme manifoldu üstüne yerleştirilmiş tek bir adet enjektör tarafından püskürtülmesiyle çalışmaktadır. Tek noktadan püskürtmeyi ifade etmektedir.
- Multi Point Injection (MPI): Araçtaki yakıtın emme supabının arkasına düşük bir basınçta 2- 3 bar enjektör tarafından püskürtülmesiyle çalışmaktadır. Çok noktadan püskürtme demektir ve bu sistemde her silindir için ayrı enjektör bulunmaktadır. PFI veya Porta Yakıt Enjeksiyonu şeklinde de adlandırılmaktadır.
- Gasoline Direct Injection (GDI): Benzinin yüksek bir basınçta 200 bara varan yanma odasında açılan yüksek basınç enjektörüyle püskürtülmesi ile çalışmaktadır. GDI aslında direkt benzin püskürtmektedir.
- Common Rail (CR): Ortak boru demektir. Dizel motorlarda kullanılmakta olan sistemdir. Kullanıldığı aracın markasına göre değişik isimlendirilmektedir. CDI, TDCi, HDI veya CR- V gibi kısaltmaları bulunmaktadır.
5 – Yakıt Enjeksiyon Sisteminin Görevleri Nedir?
Yakıt sisteminin temel görevi motorların yanması için ihtiyaç duyulan depodaki yakıtı silindire yollamaktır. Araçlardaki bu düzenekle aracın çalışması için gereken yakıt motora devamlı ve gereken düzeyde aktarılır. Genel tabloda yakıt enjeksiyon sistemi görevleri:
| Araçlarda bulunan ve motorun ihtiyaç duyduğu enerjiyi sağlar. |
| Yakıt iletimini sağlar. |
| Mevcut durumlarda hava ve yakıt karışımı ayarı yapar. Kontrol sağlar. |
| Aracın verimli ve güvenli çalışmasını sağlar. |
6 – Enjektör Arızası Nasıl Anlaşılır?
Enjektör arızası oldukça önemli ve üzerine düşülmesi gereken bir durumdur. Dizel ve benzinli araçlarda kullanılmakta olan enjektörler arızalandığında aracın tüm sistemi yavaşlamaktadır. Bu yavaşlığa ek olarak bir süre sonra araç çalışmaz hale gelebilmektedir. Enjektör arızasının belirtileri şunlardır:
| Araçta rölanti sorunu | Araçta tekleme sorunu |
| Aracın egzoz gazı okuma değerinde bozulma oluşması | Yakıt tüketiminin artması |
| Aracın harareti hızla artıyorsa | Araç motorunun normalden daha gürültülü olması |
| Motor performans düşmesi | Aracın hızının istendiği gibi ayarlanmaması
|
Bu arıza belirtileri benzinli ve dizel araçlar için geçerli olmaktadır. LPG’li araçlarda ise gözlemlenebilecek bazı enjektör arıza belirtileri şunlardır:
- LPG ile giden aracın kendiliğinden benzine geçmeye çalışması,
- Benzinde çalışan aracın LPG’ye geçtiğinde arıza göstermesi veya çalışmaması enjektör arızasına işaret edebilmektedir.
7 – Yakıt Enjeksiyon Sistemi Bakım ve Onarımı Nasıl Olur?
Yakıt enjeksiyon sistemi ve ateşleme sistemleri; aracın kontrol birimleriyle motorun farklı zamanlarda ve farklı şartlarda anlık yakıt, emisyon ve diğer değişkenlerinin kontrolünü sağlayarak az yakıtla yüksek verimlilikle çalışmasını sağlamaktadır.
Bu denli önemli göreve sahip bu sistemlerin rutin bakımlarının aksatılması, bilinçsiz bakım ve onarımlar, düşük kaliteli malzemelerin kullanımı olumsuzluklar yaratabilmektedir. Adım adım yakıt ateşleme sistemi bakımı ve onarımı şu şekilde yapılır:
| Öncelikle aracın yakıt deposundan başlanır ve ilk olarak yakıt deposu kontrol edilir. |
| Görsel olarak yakıt borularında kaçak, yıpranma veya zedelenme varlığı kontrol edilir. |
| Diagnostic cihazla aracın egzoz emisyon değerleri ölçümü yapılır. Standartlara uygunluğu kontrol edilir. |
| Bu ölçümde buji, enjektör, katalitik konvektör, oksijen sensörü, yakıt ve tüm ateşleme sistemi sensörleri kontrol edilir. |
| Son adımda ise gerek görülen parçalarda veya alanlarda değişim, temizlik ya da onarım yapılır. |
8 – Enjektör Değişimi ve Bakımı Ne Zaman Yapılır?
Durmadan hareket eden ve belli kilometre yapan araçlarda jant tamiri gibi enjektör kontrolleri ve bakımları oldukça önemlidir. Daha sağlıklı ve verimli bir araç kullanımı için enjektörlerin benzinli araçlarda 40 bin kilometrede dizel araçlarda ise 30 bin kilometrede temizlenmesi gerekir.
